Eén op de zeven Friezen heeft moeite met lezen en schrijven. Iedereen kan helpen om laaggeletterdheid in Friesland te bestrijden. Een campagne voor het werven van lokale leesambassadeurs gaat deze maand van start.
Het kan je buurvrouw zijn, je oom of je collega. In Friesland heeft ongeveer één op de zeven volwassen inwoners moeite met lezen en schrijven. Zondag 8 september is het Wereldalfabetiseringsdag, in Nederland het begin van de jaarlijkse Week van lezen en schrijven waarin aandacht wordt gevraagd voor laaggeletterdheid. Een mooi moment om een campagne te lanceren voor het werven van zo veel mogelijk leesambassadeurs.
Thillie Bremer, van de ondersteuningsorganisatie van de Friese bibliotheken Fers, is verantwoordelijk voor het opzetten van een netwerk van leesambassadeurs in Friesland. „Het begon met de vraag: Wat kunnen Friezen zelf aan laaggeletterdheid doen? Hoe kunnen wij ze bij de oplossing betrekken? Iedereen die denkt ‘daar wil ik me voor inzetten’ mag meedoen. Je moet lezen leuk of belangrijk vinden. Wat je leest maakt niks uit.”
Het initiatief is onderdeel van het Fries Leesoffensief, een samenwerkingsverband opgericht door Fers en de Friese bibliotheken om het leesplezier en de leesvaardigheid in de provincie te vergroten. Friesland staat nu nog in de top drie van provincies met het hoogste percentage laaggeletterden. Doel van het Leesoffensief is dat binnen tien jaar minimaal 90 procent van de Friezen voldoende taalvaardig is.
Wie zich als leesambassadeur aanmeldt via de website van het Fries Leesoffensief – onder het kopje doe mee – krijgt een welkomstpakket met tips wat je thuis of in je omgeving kunt doen om het leesplezier in je eigen omgeving aan te wakkeren. Bijvoorbeeld door het organiseren van een boekenbingo. Daarnaast worden de lokale ambassadeurs aangemoedigd om mee te doen aan de activiteiten van het Fries Leesoffensief waar ze inspiratie opdoen „hoe ze het vuurtje kunnen verspreiden”.
In oktober is er een eerste inspiratiedag in Tresoar voor de lokale ambassadeurs. Een van de sprekers is Jeen Hofstra uit Gorredijk. Hij komt als ervaringsdeskundige vertellen over laaggeletterdheid: hoe is het om laaggeletterd te zijn, hoe kun je laaggeletterdheid herkennen en wat kun je doen om te helpen en wat moet je vooral niet doen?
Hofstra is als zogeheten Lettergek de komende maanden het gezicht van de campagne. Net als Marrit Jellema, schrijver, spoken word artiest en stadsdichter van Leeuwarden. „De een treedt naar buiten met het verhaal waarom lezen belangrijk is, de ander vertelt waarom lezen leuk is”, stelt Bremer. In het nieuwe jaar worden twee nieuwe Lettergekken aangesteld.
Naast de individuele inspanningen van gewone Friezen is het de bedoeling dat bedrijven en instellingen in Friesland zich gaan inzetten als leesambassadeurs. „Wij roepen ook werkgevers op hun werknemers te stimuleren meer te gaan lezen. Ze kunnen zich aansluiten, waarna ze bij ons terecht kunnen voor uitgewerkte adviezen. Geef bijvoorbeeld eens een boek cadeau, faciliteer een leeshoek of doe mee met het initiatief ‘boek op recept’ van de culturele apotheek.”
‘Je zou kunnen zeggen dat ik vroeger gek werd van letters’ – Jeen Hofstra
,,Het is best wel een beetje gek om iemand die laaggeletterd is, lettergek te noemen.” Jeen Hofstra (53) uit Gorredijk had van jongs af aan moeite met lezen en schrijven. Op school leerde hij dit niet voldoende om volwaardig mee te kunnen doen met de maatschappij. In 2017 ging hij op les in het Digi-Taalhuis in de bibliotheek, waarna zijn zelfvertrouwen en ambitie groeiden. „Je zou kunnen zeggen dat ik vroeger gek werd van letters. Dat is wel een mooie omschrijving.”
Vanuit het Fries Leesoffensief werd hem gevraagd of hij de komende tijd als Lettergek het gezicht wil zijn van de campagne voor het werven van leesambassadeurs. „Ik heb ja gezegd omdat ik een verhaal te vertellen heb. Dat verhaal gaat niet alleen over mij, maar ook over al die andere mensen die moeite hebben met de basisvaardigheden.”
Hij maakt zich vooral zorgen over het stijgende aantal jongeren dat niet goed genoeg kan lezen: onderzoekers stellen dat één op de drie vijftienjarigen onvoldoende geletterd van school dreigt te gaan. Hier valt dus nog een wereld te winnen, stelt Hofstra. „Voorkomen is beter dan genezen. De prioriteit bij leesbevordering moet veel meer liggen bij mensen die op school zitten. Die kunnen we wel goed bereiken volgens mij. Dat ligt anders bij de groep veertig- tot zestigjarigen. Die zijn onzichtbaar en moeten zichzelf melden. Uit schaamte doen ze dit vaak niet.”
Dat hij vroeger onvoldoende goed heeft leren lezen en schrijven, is nog altijd een grote struikelblok in het leven. „Ik ben op zoek naar een baan, maar ik heb geen diploma’s en ben nog steeds onvoldoende geletterd. Overal worden mensen gezocht, maar mij willen ze niet hebben. Werkgevers zien alleen problemen, geen kansen. Als ze me eens zouden uitnodigen voor een gesprek, mij zien en spreken, zouden ze wel beter weten.”
Hofstra werkte eerder geruime tijd als vrijwilliger voor de stichting ABC en gaf voorlichting aan instanties over hoe het is om laaggeletterd te zijn. „Als je uit die bubbel komt waarin iedereen het fantastisch vindt dat je je verhaal durft te vertellen en iedereen zegt dat dit eigenlijk een baan zou moeten zijn, dan loop je daarna weer tegen de keiharde samenleving aan. Ik kan het nu beter wegzetten, het raakt mij minder. Als ik nu iets niet goed heb begrepen dan denk ik dat het niet goed is uitgelegd, dat een ander het te lastig heeft gemaakt.”
‘Ik ben gek van alles wat met taal te maken heeft’ – Marrit Jellema
Ze is woordkunstenaar, spoken word-artiest en stadsdichter van Leeuwarden en naar eigen zeggen haar hele leven al verliefd op taal. „Ik ben gek van alles wat met taal te maken heeft.” Marrit Jellema (30) speelde in de kleuterklas al het liefst met de letterdoos. Zodra ze dat kon, ging ze zelf verhaaltjes schrijven en ze verloor zichzelf in boeken waar ze nieuwe werelden ontdekte. Kortom, ze werd al jong getroffen door de magie van verhalen.
„Als ik weer eens de klas was uitgestuurd, pakte ik een boek uit de kast in de hal. Mijn favoriet was Alleen op de Wereld . Het verhaal van Remi is natuurlijk heel anders dan dat van mij. Het boek gaat over een weesjongetje. Maar dat gevoel van alleen zijn, anders zijn, daar kon ik mij heel erg in vinden. Verbinding maken en voelen met mensen waar je op het eerste oog niet veel mee hebt, dat doet taal. Het kan een universeel gevoel oproepen.”
Die boodschap, taal verbindt, verspreidt Jellema als Lettergek voor het Fries Leesoffensief, maar eigenlijk bij alles wat ze doet. „Tijdens de workshops die ik geef, merk je dat er veel los komt als mensen gaan schrijven. In een klas die niet echt goed communiceert ontstaat binnen een paar uur meer verbinding, simpelweg omdat iedereen elkaars verhaal heeft gehoord. En die verhalen hoeven echt niet allemaal verdrietig te zijn, je kunt elkaar ook in vreugde vinden.”
Jellema wil mensen inspireren, maar ook de ogen openen. „Goede taalbeheersing is ontzettend belangrijk. Daar staan mensen misschien te weinig bij stil. Taal kan veel impact hebben. Als er iets misgaat in de communicatie krijg je daar simpelweg hommeles van.”
Leeuwarder Courant, 7 september 2024, geschreven door José Hulsing
Leeuwarder Courant is leescoalitiepartner en schrijft op regelmatige basis artikelen rondom het Fries Leesoffensief. Op lc.nl vind je alle artikelen gelinkt aan het Fries Leesoffensief.
Wil jij ook jouw liefde voor lezen delen of uitdragen waarom taalvaardigheid zo belangrijk is? Sluit je bij ons aan en word Lettergek!
